Endokarditi është një sëmundje për shkak të një procesi infektiv që prek endokardin, rreshtimin e hollë të mureve të brendshme të zgavrave të zemrës dhe valvulave të zemrës, si amtare ashtu edhe protetike. Endokarditi, shumë më shpesh, prek valvulat e zemrës dhe për këtë arsye në përgjithësi flasim për endokardit valvular.
Endokarditi infektiv është një sëmundje e rrallë por potencialisht serioze (me vdekshmëri të lartë).
Në endokardit, rritja ndodh në sipërfaqen e valvulës së formacioneve të përbëra nga mikrobe/trombocite/qeliza inflamatore të quajtura “vegjetacione”. Këto lezione, të pasura me baktere, janë të shkrifëta dhe shpesh shumë të lëvizshme dhe mund të shkëputen dhe migrojnë përmes qarkullimit të gjakut (një fenomen i quajtur embolizim) dhe të lokalizohen në organe të ndryshme (lëkurë, tru, shpretkë, rruaza, etj.) duke i dëmtuar ato për shkak të bllokimit mikroqarkullimit dhe për përhapjen e infeksionit.
Prandaj, endokarditi shkakton dëmtim të strukturës së valvulës (ulçerim, perforim, absces) me mosfunksionim të valvulave dhe si pasojë e mundshme dështimin e zemrës (një situatë në të cilën zemra lufton për të pompuar gjakun sipas kërkesave të trupit).
Në varësi të vendndodhjes së endokarditit dhe vendndodhjes së çdo embolizimi, do të kemi shenja dhe simptoma të ndryshme.
Shkaqet:
Në shumicën e rasteve, endokarditi shkaktohet nga një infeksion bakterial, por ka raste të endokarditit fungal.
Në disa pacientë, endokarditi është pasojë e infeksionit të një organi tjetër në trup, i transmetuar në zemër nga kalimi i baktereve nga fokusi i infeksionit përmes qarkullimit të gjakut.
Në raste të tjera, bakteret mund të hyjnë në qarkullimin e gjakut përmes lëkurës ose gojës, për shembull, dhe gjithmonë arrijnë në zemër përmes qarkullimit të gjakut.
Kjo mund të ndodhë veçanërisht në rastin e operacionit dentar (dentar) dhe në pacientët me kateterë (tuba) venoz afatgjatë.
Mund të ndodhë gjithashtu te pacientët që injektojnë drogë ose drogë në sistemin venoz, veçanërisht me shiringa dhe gjilpëra josterile; si dhe te personat që i nënshtrohen tatuazheve dhe piercing-eve me pajisje josterile.
Endokarditi është më i shpeshtë në pacientët me zemër, në pacientët me sëmundje valvulare (të lindura ose të fituara) dhe në pacientët që i janë nënshtruar një operacioni kardiak. Endokarditi është më i shpeshtë në pacientët që i nënshtrohen operacionit të zëvendësimit të valvulave me proteza mekanike ose biologjike dhe veçanërisht në vitin e parë pas operacionit. Pacientët me stimulues kardiak ose defibrilatorë janë gjithashtu në rrezik të shtuar të sëmundjes për shkak të infeksionit të plumbave intrakardiake.
Incidenca e endokarditit është më e lartë tek meshkujt, rreth dy herë më e lartë se tek femrat. Ky infeksion mund të prekë edhe të rinjtë, nga mosha 35 deri në 50 vjeç.
Në varësi të mënyrës së manifestimit, endokarditi dallohet në forma të ndryshme: akut, subakut ose kronik.
Endokarditi subakut ose kronik është forma e infeksionit që shfaqet më shpesh dhe është për shkak të disa llojeve të streptokokëve. Kjo formë e veçantë tenton të zhvillohet në mënyrë progresive si rezultat i proceseve inflamatore asimptomatike ose pak simptomatike të llojeve të ndryshme, të pranishme në zgavrën e gojës, në traktin tretës ose uro-gjenital; mund të përparojë edhe në valvulat e zemrës tashmë të dëmtuara.
Endokarditi akut shfaqet papritur dhe në përgjithësi shkaktohet nga familje të veçanta bakteresh (streptokoku, pneumokok, gonokok). Është forma më e rrezikshme e endokarditit, pasi kërkon trajtim të menjëhershëm medikamentoz dhe antibiotik për të bllokuar shfaqjen e komplikacioneve që mund të degjenerojnë dhe të bëhen fatale.
Më pak i shpeshtë, vitet e fundit, është endokarditi reumatik për shkak të një procesi inflamator që prek valvulat e zemrës i shkaktuar nga sëmundja reumatizmale (një sindromë autoimune që mund të shkaktohet nga infeksionet streptokokale). Endokarditi reumatik përfshin formimin e nyjeve që prekin kryesisht valvulat mitrale dhe aortale dhe që mund të çojnë, edhe pas vitesh, në mosfunksionim të valvulave (stenozë dhe/ose insuficiencë valvulare).
Simptomat:
Endokarditi mund të shfaqet me simptoma shumë të ndryshueshme.
Simptoma karakteristike e endokarditit akut janë ethet me dridhje. Në varësi të shkallës së dëmtimit të valvulave ose përfshirjes së organeve të ndryshme, ekzistojnë simptoma specifike.
Në rast se insuficienca është kardiake dytësore, nga mosfunksionimi i një ose më shumë valvulave (mitral dhe aortë), simptomat më të shpeshta janë vështirësia në frymëmarrje, enjtja (edema) e gjymtyrëve të poshtme dhe këmbëve; dëmtimi i veshkave (për shkak të embolizimit të fragmenteve të vegjetacioneve valvulare deri në veshkë); urina mund të jetë e kuqe (për shkak të pranisë së gjakut) ose e errët (insuficiencë renale);
Embolizimi në tru mund të kemi një pamje të goditjes cerebrale me simptoma të ndryshme në varësi të zonës së trurit të prekur; për shembull, mund të ketë vështirësi në të folur ose lëvizje në një ose më shumë gjymtyrë.
Simptoma të tjera janë: lodhje, dhimbje koke, dhimbje në kyçe dhe muskuj, djersitje gjatë natës, zbehje, kollë e vazhdueshme, ënjtje e barkut (edemë), shtim ose humbje peshe, shfaqja e njollave të vogla, të dhimbshme, të kuqe të lëkurës, në majë të gishtave të duarve ose të këmbëve (nyjet e Oslerit), njolla të purpurta ose të kuqe (petechiae) në lëkurë, në sy ose në brendësi të gojës.
Kur të telefononi mjekun?
Mjeku duhet kontaktuar në rast të etheve të vazhdueshme për disa ditë, veçanërisht në pacientët me zemër ose ata që i janë nënshtruar së fundmi një operacioni kardiak.
Diagnoza:
Mjeku mund të dyshojë për endokardit kur zbulon nëpërmjet auskultimit kardiak, një zhurmë të pa pranishme më parë. Zhurma e zemrës është një zhurmë e shkaktuar nga turbulenca e rrjedhës së gjakut pas ndryshimeve strukturore të valvulave.
Testet e nevojshme për të konfirmuar diagnozën janë si më poshtë:
- Analizat e gjakut, për të evidentuar një rritje të indekseve inflamatore, për të kërkuar baktere në gjak (kultura e gjakut).
- Ekokardiogramë transtorakale: një ekzaminim që vizualizon strukturat e zemrës dhe funksionimin e pjesëve të saj lëvizëse falë një sondë, të vendosur në gjoks, e cila lëshon ultratinguj. Ekokardiogrami ju lejon të identifikoni praninë e vegjetacioneve dhe çdo mosfunksionim të valvulave të zemrës; për të vlerësuar madhësinë e zgavrave të zemrës dhe funksionin e zemrës.
- Ekokardiogramë transezofageale: ekzaminimi ekokardiografik për të cilin sonda futet nga goja dhe shtyhet në ezofag. Ai lejon një vizualizim më të mirë të valvulave dhe strukturave paravalvolare.
- Elektrokardiogramë: regjistron aktivitetin elektrik të zemrës dhe ju lejon të identifikoni aritmitë (çrregullime të ritmit të zemrës) dhe shenja të drejtpërdrejta të dhimbjes së zemrës
- Radiografi e gjoksit: Kjo mund të japë informacione të ndryshme, për shembull nëse zemra është e zmadhuar, një shenjë e dështimit të zemrës ose nëse infeksioni është përhapur në mushkëri.
Mjekimi:
Trajtimi i endokarditit konsiston në dhënien e antibiotikëve.
Terapia me antibiotikë, që përcaktohet në bazë të izolimit të mikrobit në gjak (hemokultura) dhe pas vlerësimit të ndjeshmërisë së mikrobit ndaj antibiotikëve të ndryshëm, përgjithësisht përbëhet nga një koktejl antibiotikësh dhe për këtë arësye duhet të administrohet në mënyrë intravenoze në spital.
Në spital, pacienti monitorohet me marrje periodike gjaku dhe kontrolle ekokardiografike për të vlerësuar efektivitetin e trajtimit. Kur ethet dhe çdo simptomë tjetër e rëndë ulen, pacienti mund të jetë në gjendje të vazhdojë terapinë orale me antibiotikë në shtëpi. Në këto raste, caktohen takime të rregullta me mjekun për të kontrolluar rezultatin terapeutik dhe për të raportuar çdo efekt anësor (diarre, skuqje, kruajtje ose dhimbje kyçesh).
Në shumicën e rasteve, terapia me antibiotikë është efektive në kontrollin dhe trajtimin e infeksionit.
Në rast të joefektivitetit të terapisë me antibiotikë (mikrobe rezistente) ose në prani të dëmtimit të konsiderueshëm strukturor të valvulave, mund të ketë nevojë për kirurgji.
Kirurgjia e endokarditit në përgjithësi konsiston në zëvendësimin e valvulës së sëmurë me një valvul protetike mekanike ose biologjike; në disa raste mund të mjaftojë riparimi i lezionit të valvulës duke shmangur zëvendësimin e tij.
Kirurgjia mund të jetë e nevojshme për drenimin e absceseve dhe riparimin e çdo fistulash, që mund të lindë në muskulin e zemrës ose në pjesë të tjera të trupit.
Për sa i përket parandalimit, për të parandaluar që mikrobet dhe bakteret të hyjnë në sistemin e qarkullimit të gjakut dhe të shkaktojnë endokardit, rekomandohet profilaksia me antibiotikë (d.m.th. trajtimi parandalues me antibiotikë) kur pacientët në rrezik duhet t’i nënshtrohen ndërhyrjeve në rrezik.
Pacientët që konsiderohen në rrezik dhe për këtë arsye duhet të trajtohen me terapi antibiotike përpara operacionit ose procedurave dentare janë:
- Pacientët me proteza të valvulave të zemrës, përfshirë ato biologjike;
- Pacientët me një histori të endokarditit bakterial të mëparshëm;
- Pacientët me sëmundje kongjenitale të zemrës dhe mosfunksionim të fituar të valvulave;
Gjatë ndërhyrjeve kirurgjikale duke përfshirë procedurat endoskopike ose dentare, këtyre pacientëve rekomandohet të kontaktojnë kardiologun referues për profilaksinë me antibiotikë.
Pacientët në rrezik duhet t’i kushtojnë vëmendje të veçantë higjienës orale.
Duhet të shmangen gjithashtu shpimet dhe tatuazhet ose, nëse është e nevojshme, është e nevojshme të mbështeteni tek operatorët që respektojnë masat strikte të higjienës (pajisje dhe mjedise sterile).
Gjithashtu, këshillohet që t’i nënshtrohet një vaksinimi kundër gripit, për të shmangur komplikimet e mundshme të gripit, të cilat mund të favorizojnë zhvillimin e endokarditit infektiv.
